Υπάρχει μια χώρα της Ευρώπης που όποια πέτρα και να σηκώσεις, όποιο βράχο και να κοιτάξεις θα βρεις αποτυπωμένη την ιστορία της. Δεν είναι άλλη από την Ελλάδα και στην πληθώρα των αρχαιολογικών τόπων και χώρων που την διακρίνει, απόδειξη ενός πολιτισμού που έρχεται από τα βάθη της προϊστορίας και σταδιακά έφτασε στο ανώτερο του επίπεδο, δημιουργώντας αριστουργήματα, που σήμερα είναι μνημεία της ανθρωπότητας.
Η πληθώρα αυτή, μας έχει κάνει να αγνοούμε σπουδαίους και με ιδιαιτερότητες και πλούσιους σε ιστορία αρχαιολογικούς τόπους. Τρανό παράδειγμα η Αιτωλοακαρνανία η οποία διαθέτει ένα μοναδικής ομορφιάς τοπίο, το οποίο χαρακτηρίζει η εναλλαγή ορεινών όγκων, εύφορων εκτάσεων και το πλούσιο υδάτινο στοιχείο που συνθέτουν ποταμοί και λίμνες και το οποίο προσείλκυσε το ανθρώπινο ενδιαφέρον από τα προϊστορικά χρόνια, παρουσιάζοντας συνεχή και αδιάλειπτη κατοίκηση διαχρονικά. Είναι περισσότερο γνωστή για τα καπνά της, παρά για την αρχαία ιστορία της. Μάλιστα είναι τέτοια η πληθώρα των μνημείων που ορθά χαρακτηρίζεται η περιοχή ως ένα τεράστιο υπαίθριο Μουσείο. Ωστόσο, παρά τον τεράστιο αυτό πολιτιστικό πλούτο, για δεκαετίες παρέμεινε στο περιθώριο της αρχαιολογικής έρευνας, και άγνωστη στους περισσότερους Έλληνες.
ΛΙΘΙΝΗ και ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: Η Αιτωλία και Ακαρνανία όμως είναι μια περιοχή πλουσιότατη σε αρχαιότητες και όχι μόνο, είναι χαρακτηριστικό το ότι ανά περίπου 20 χιλ. υπάρχει και ένα αρχαίο πόλισμα (μικρή πόλη). Η κατοίκηση του τόπου ξεκινά από την Παλαιολιθική εποχή, αψευδείς μάρτυρες τα εργαλεία που είναι κατασκευασμένα από πυριτόλιθο και ανακαλυφθήκαν εκεί που ζούσαν οι πρώτοι άνθρωποι, κοντά σε λίμνες και ποτάμια που αφθονούν στην περιοχή. Αφήνοντας την πρώτη αυτή εποχή του ανθρώπου, περνάμε στην Νεολιθική εποχή και εδώ πληθώρα ευρημάτων λίθινων καθώς και της πρωτοεμφανιζόμενης λίθινης κεραμικής μαρτυρούν την συνέχεια της ζωής και σε αυτή την περίοδο. Απαραίτητη για μια ολοκληρωμένη άποψη της νεολιθικής εποχής είναι μια επίσκεψη στο Μουσείο του Αγρίνιου, οπού ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να δει από κοντά τα ευρήματα αυτής της εποχής.
Αρχαιολογικό μουσείο Αγρινίου.
Το κτίριο μικρό μεν αλλά πλούσιο σε αντιπροσωπευτικά ευρήματα από τα νεολιθικά χρόνια, τα μυκηναϊκά, με τα αγγεία από τους θολωτούς τάφους της Ιθωρίας, τα γεωμετρικά, με τα μεταλλικά ειδώλια και αγγεία, φθάνοντας ως και τη ρωμαϊκή περίοδο.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Το εύρημα όμως που προκαλεί θαυμασμό και απορία είναι ο μοναδικός μικρός χάλκινος Κούρος με κεφαλή αλόγου, μοναδική περίπτωση σε όλη την Ελλάδα. Αυτά είναι όσα εκτίθενται, γιατί υπάρχει μια και πληθώρα άλλων ευρημάτων που φυλάσσονται στις αποθήκες του. Μαθαίνω με ικανοποίηση ότι έχουν ήδη ξεκινήσει οι διαδικασίες για ένα νέο μεγαλύτερο μουσείο στο κέντρο της πόλης, που θα τα φιλοξενήσει σύμφωνα με τους νέους εκθεσιακούς κανόνες που κάνουν ενδιαφέροντα τα στατικά ευρήματα.
ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ: Ο Όμηρος μας πληροφορεί ότι η αναμεταξύ περιοχή των δυο ποταμών του Εύηνου και του Αχελώου αποτελούσαν την Μυκηναϊκή Αιτωλία. Οι δύο σπουδαιότερες πόλεις ήταν η Πλευρώνα και η Καλυδώνα, τις δύο αυτές πόλεις ο Στράβωνας τις θεωρούσε κοσμήματα της Ελλάδας και ίσως να είναι έτσι όπως τα λέει γιατί:
α) Καλυδώνα, η ίδρυσή της τοποθετείται στην αρχή της προϊστορίας, περίπου τον 3η χιλιετία π.Χ. Έλαβε μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία με το Μελέαγρο και έστειλε ναυτική δύναμη στην Τροία, όπου σύμφωνα με τον Όμηρο συμμετείχε στην πολιορκία της. Στα ελληνιστικά χρόνια έστειλε στρατό που νίκησε και αναχαίτισε τους επιδρομείς Γαλάτες, και είχε σπουδαίο ρόλο στην Αιτωλική Συμπολιτεία σαν κυρίαρχη πόλη. Από την Καλυδώνα δεν είναι απών η μυθολογία. Σύμφωνα με αυτήν λοιπόν, ο ήρωας της πόλης ο Μελέαγρος, σκότωσε τον Καλυδώνιο κάπρο σε συνεργασία με την Αταλάντη, ενώ ο Ηρακλής σε αυτά τα μέρη πάλεψε με τον ποτάμιο θεό Αχελώο.
Αρχαίο θέατρο Καλυδώνας – διακρίνεται το τετράγωνο σχήμα του
Γνωρίζουμε οι περισσότεροι ότι τα αρχαία θέατρα είναι ημικυκλικού σχήματος, στην συγκεκριμένη περίπτωση όμως αυτό το στερεότυπο καταρρίπτεται. Εδώ έχουμε ένα θέατρο σχεδόν τετράγωνο με σειρές των εδωλίων που ξεπερνούν τις 20 και πλαισιώνουν τις τρεις πλευρές της ορχήστρας. Για δε την κατασκευή τους έχουν χρησιμοποιηθεί μεγάλοι ορθογώνιοι ογκόλιθοι. Στο φως έχει έλθει και ένα μεγάλο τμήμα της σκηνής με το προσκήνιο στα ανατολικά της ορχήστρας. Μπροστά από το προσκήνιο αποκαλύφθηκε αγωγός, ο οποίος επικοινωνούσε με τετράγωνη δεξαμενή αποθήκευσης νερού. Η κατασκευή του σκηνικού οικοδομήματος τοποθετείται στην Ελληνιστική περίοδο και φαίνεται ότι είναι σύγχρονη με την δεύτερη φάση των εδωλίων. Περιμετρικά της σκηνής και του προσκηνίου έχει έλθει στο φως ένας μεγάλος αριθμός από κεραμίδες, ενδεικτικό στοιχείο για την ύπαρξη στέγης. Μέχρι στιγμής δεν έχουν εντοπιστεί κλίμακες ανόδου των θεατών προς τα εδώλια. Με βάση λοιπόν τα μέχρι στιγμής ανασκαφικά δεδομένα μπορούμε με κάθε επιφύλαξη να διατυπώσουμε την άποψη ότι η πρωιμότερη χρήση του χώρου ίσως ήταν για κάποια μυστηριώδη λατρεία. Αυτό μας δίνει την εξήγηση για την τετράγωνη κάτοψη της ορχήστρας. Αυτή η αρχική κατασκευή πιθανόν να είχε κάποιον αναλημματικό τοίχο μετά την όγδοη σειρά των εδωλίων. Όταν όμως αργότερα κρίθηκε απαραίτητη η κατασκευή θεάτρου, τότε επεκτάθηκαν οι σειρές των εδωλίων. Η θεωρία αυτή τεκμηριώνεται και από το γεγονός ότι δεν έχει βρεθεί άλλο σημείο, που να μας δείχνει ότι υπήρχε άλλο θέατρο εντός των τειχών της αρχαίας πόλης.
 Το θέατρο της Καλυδώνας την άνοιξη |
Το συγκεκριμένο θέατρο είναι μια αντίφαση με όλα όσα γνωρίζουμε για την αρχιτεκτονική της αρχαιότητας και για αυτό και ξεχωρίζει. Δυστυχώς και αυτό έχει πέσει θύμα πυρκαγιάς, όπως πρόσφατα οι Μυκήνες και αν δεν κάνει κάτι η πολιτεία πολύ σύντομα θα είναι παρελθόν.
β) Η Πλευρώνα είναι 5 χλμ. περίπου βορειοδυτικά της πόλης του Μεσολογγίου. Πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες πόλεις της Αιτωλίας με εντυπωσιακή διατήρηση των τειχών της. Στην ίδρυση της αναφέρεται ο γεωγράφος Στράβων (Γεωγραφικά 10, II, 4), σύμφωνα με τον οποίο η πόλη χτίστηκε αμέσως μετά το 235/4 π.Χ. όταν ο Δημήτριος Β’ ο Μακεδών, που είχε και την προσωνυμία Αιτωλικός, κατέστρεψε την Παλαιά Πλευρώνα, που εντοπίζεται σε δύο κοντινούς χαμηλότερους λόφους, τους Ασφακοβούνι και Πετροβούνι. Η μεγαλοπρεπής πόλη έλαβε μέρος μαζί με την διπλανή Καλυδώνα στον Τρωικό πόλεμο προσφέροντας στο εκστρατευτικό σώμα 40 καράβια, με αρχηγό τον Θόα, γιο του βασιλιά της Πλευρώνας Ανδραίμονα (Ιλιάδα Β 638).
Τα τείχη της αρχαίας Πλευρώνας
Μυκηναϊκοί τάφοι έχουν βρεθεί σε πολλές θέσεις, τόσο στήν Αιτωλία όσο και στην Ακαρνανία. Σήμερα η Πλευρώνα και μετά την αναστήλωση που έγινε στο πάνω μέρος της (στο κάτω τμήμα της ελάχιστα σώζονται) μπορούμε να θαυμάσουμε πρώτα από όλα τα τείχη, τα οποία σώζονται σε αρκετό ύψος για να είναι μεγαλοπρεπή, επίσης το ξενοδοχείο των ιερέων, οι τεράστιες δεξαμενές, η αγορά, τα λουτρά, οι πλακοστρωμένοι δρόμοι και τον εντυπωσιακό ταφικό περίβολο.
Στάδιο |
Λουτήρες |
Αναβαθμίδες |
Η μεγάλη δεξαμενή |
Τα τείχη και οι σκάλες που οδηγούν στις επάλξεις |
Πλακόστρωτοι δρόμοι μέσα στο κάστρο |
. 
Το θέατρο της Πλευρώνας, διακρίνεται το κοίλο, και η σκηνή που έχει ενσωματωμένο τον αμυντικό πύργο.
Σημαντικό αξιοθέατο είναι το θέατρο της, το οποίο βρίσκεται στην άκρη του τείχους και έχει μια μοναδική ιδιαιτερότητα. Ο αμυντικός πύργος έχει χρησιμοποιηθεί ως μέρος της σκηνής του και θα πρέπει να λειτουργούσε ως βοηθητικό χώρος των παρασκηνίων, ενδεχομένως ως αποδυτήρια των ηθοποιών. Η θέα από εκείνο το σημείο είναι μοναδική προς το Μεσολόγγι και τις εκβολές του Αχελώου. Γενικά είναι μια αρχαία πόλη που δεν αφήνει αδιάφορο τον κανέναν επισκέπτη.
Νεώριο στις Οινάδες
ΑΡΧΑΪΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ: Εδώ οι πληροφορίες μειώνονται, το μοναδικό σημαντικό γεγονός που εμφανίζεται, είναι η πολιτιστική επήρεια στους Αιτωλοακαρνάνες από την τότε θαλασσοκράτειρα Κόρινθο και η ίδρυση αρκετών εμπορείων στην παραλιακή ζώνη τους.
ΚΛΑΣΣΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ: Ως γνωστόν την φυλή μας την κατατρέχει η φαγωμάρα, έτσι και τότε κατά διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου βλέπουμε τους δύο συγκάτοικους στις όχθες του Αχελώου να γίνονται από φίλοι εχθροί. Οι Ακαρνάνες πήραν το μέρος των Αθηναίων, οι δε Αιτωλοί των Πελοποννησίων. Ο Αθηναίος στρατηγός Δημοσθένης εισέβαλε στην Αιτωλία και ο Σπαρτιάτης βασιλιάς Αγησίλαος το 389 π.Χ. εισέβαλε αιφνιδιαστικά στην Ακαρνανία. Ότι έπρεπε δηλαδή για να δημιουργηθεί απύθμενο μίσος μεταξύ των δύο πλευρών. Ευτυχώς που το βασίλειο της Μακεδονίας με τον φίλιππο επιβάλει ειρήνη και ενωμένες πλέον οι Ελληνικές πόλεις κράτη, με επικεφαλής τώρα τον Μέγα Αλέξανδρο στρέφονται εναντίων της Περσικής αυτοκρατορίας και η ιστορία αλλάζει ρότα περνώντας στους ελληνιστικούς χρόνους.
ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ: Ο Αλέξανδρος πεθαίνει το 323 π.Χ., και βρίσκουν την ευκαιρία Αθηναίοι και Αιτωλοί να στραφούν κατά των Μακεδόνων, (Λαμιακός πόλεμος) με τελική επικράτηση των Μακεδόνων του Αντιπάτρου. Την εποχή αυτή εμφανίζεται το Κοινό των Αιτωλών ή αλλιώς Αιτωλικής Συμπολιτείας.
Στράτος, ναός του Διός – κοινό των Ακαρνάνων |
Αναπαράσταση της προσόψεως του αρχαίου Ναού |
Την έννοια του κοινού την βλέπουμε για πρώτη για πρώτη φορά σε επιστολή που έστειλε ο Αγησίλαος το 389 π.Χ., στο Κοινό των Ακαρνάνων στη Στράτο (Ξεν. Ελληνικά 4,6). Λίγο αργότερα δημιουργείται και το κοινό των Αιτωλών με έδρα το θρησκευτικό Ιερό τους, το τέμενος του Θέρμιου Απόλλωνα, που ήταν ο μόνος και στέρεος δεσμός όλων των Αιτωλών και η ακρόπολη της πολιτικής τους ιστορίας. Κανένα άλλο παρόμοιο δείγμα θρησκευτικού ιερού δεν έχει τόση συνέχεια παρουσίας. Η δομή λειτουργίας του κοινού ήταν κάτι καινούργιο και πρωτοποριακό σε σχέση με διακυβέρνηση των κρατών πέρα από το πρότυπο των ανατολικών βασιλείων των Διαδόχων και το ανάλογο μοντέλο πόλης-κράτους. Στην συγκέντρωση των πολιτών του Κοινού εκλέγονταν ο Στρατηγός με ετήσια και μη ανανεώσιμη θητεία καθώς και οι υπόλοιποι άρχοντες του Κοινού.
Αρχαίο Θέρμο – κοινό Αιτωλών
Το Κοινό των Αιτωλών καθιερώνεται ως μεγάλη δύναμη της εποχής όταν κατόρθωσε να αποκρούσει την Γαλατική επιδρομή το 278 π.Χ. στη μάχη των Κοκκαλιών και να σώσει έναν από τους ιεροτέρους χώρους το μαντείο των Δελφών. Στους Δελφούς, μετά την μεγάλη τους νίκη, ανήγειραν μεγάλη Στοά πίσω από τον Ναό του Απόλλωνα στην οποία αφιέρωσαν πλήθος λαφύρων. Για 107 χρόνια Το ιερό διοικήθηκε από τους Αιτωλούς, οι οποίοι τελούσαν και μια ειδική γιορτή σε ανάμνηση της νίκης τους τα Σωτήρια.
 |
 |
 |
| Εκθέματα από το μουσείο Θέρμου |
Τα κατάλοιπα του κοινού στο αρχαιολογικό χώρο είναι εξαιρετικά ενδιαφέροντα, αλλά ποιο ενδιαφέρον είναι το σύγχρονο μουσείο του Θέρμου όπου με την βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας και μουσικολογίας ζωντανεύουν τα εκθέματα και διηγούνται την πλούσια ιστορία της περιοχής που δεν σταματά εδώ αλλά συνεχίζεται. Με τη μάχη της Πύδνας το 167 π.Χ. και την Αιτωλικής Συμπολιτεία υποτάσσεται στην Ρωμαϊκή δύναμη, ο Θέρμος χάνει την αίγλη του και πέφτει σε παρακμή. Το μεγαλείο του Ιερού και της Αιτωλικής Συμπολιτείας σταδιακά περνάει στη λήθη της Ιστορίας η οποία όμως συνεχίζεται έντονη με την Ρωμαιοκρατία, τους Βυζαντινούς χρόνους, την Τουρκοκρατία, την Ενετοκρατία (παράλια), και τέλος την Ελληνική επανάσταση. Αλλά αυτά ας μείνουν για το δεύτερο μέρος.
Αιτωλοακαρνανία#Αγρίνιο#Καλυδώνα#Πλευρώνα#αρχαιότητες#Παπαστράτειο Αρχαιολογικό Μουσείο